Ieder jaar vanaf half augustus siert het spandoek van Veilig Verkeer Nederland de Nederlandse straten met de aankondiging ‘De scholen zijn weer begonnen’. Naast het doel van deze campagne om het aantal verkeersongevallen onder kinderen terug te dringen, is dit ook een bitterzoete herinnering aan het feit dat de zomervakantie toch echt bijna voorbij is. Voor de meeste kinderen is het nieuwe schooljaar een spannende, maar leuke ervaring. Dit geldt echter niet voor alle kinderen: kinderen die gepest worden zien juist op tegen het nieuwe schooljaar en associëren het naar school gaan met negatieve emoties zoals vergrote gevoelens van eenzaamheid en depressie, een lager zelfbeeld en zelfs angst om naar school te gaan (zie dit artikel).

Pesten wordt gedefinieerd als een vorm van agressie, waarbij de intentie is om iemand herhaaldelijk fysiek, verbaal of psychologisch pijn te doen. Zoals zojuist gesteld roept dit verschillende negatieve emoties op voor de gepeste, maar ook voor de pester heeft het pestgedrag negatieve gevolgen, hetzij vaak pas op de lange termijn. Bovendien zorgt het voor verstoring en afleiding in de klas, waardoor de klas minder goed functioneert en de sfeer ook negatiever wordt ervaren.

Kortom: genoeg redenen die erop wijzen dat het belangrijk is om pesten te voorkomen en aan te pakken. Het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) verzamelt kennis uit o.a. de wetenschap om daarmee bij te dragen aan het verbeteren van het leven van kinderen, jongeren en opvoeders. Met deze gedachtegang kwam ook het Pestdossier tot stand: samen met onderzoekers van NeuroLabNL en de Nationale Wetenschapsagenda, diverse professionals en experts probeert het dossier meer informatie te verschaffen over (de aanpak van) pesten en bewustzijn te creëren over de oorzaken en gevolgen van pestgedrag. Het pesten wordt daarbij in een breder perspectief geplaatst. Wanneer moet je spreken van pesten en wanneer zijn kinderen nog volop aan het leren om rekening te houden met elkaar?

De totstandkoming van het Pestdossier

“Maar bestond er niet al een Pestdossier?” zullen de trouwe bezoekers van de website van het NJI zich afvragen. Een terechte vraag, want pesten was inderdaad al een thema waar het NJI een dossier aan had gewijd. “Wij wilden het bestaande dossier graag uitbreiden met een breder scala aan onderwerpen op basis van nieuwe wetenschappelijke kennis.” vertelt Neeltje van den Bedem. Als onderzoekster voor NeuroLabNL onderzoekt zij de inhoud van schoolbrede interventies die de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen bevorderen. Hiermee spoort zij hiaten op in de interventies en probeert ze nieuwe kennis een plek te geven in de interventies. Kinderen zijn op jonge leeftijd nog volop aan het leren hoe sociale interacties in elkaar steken en hoe emoties en intenties van andere kinderen moeten worden opgevat. Door kinderen te helpen bij deze ontwikkeling en ze de tools te geven positief met elkaar om te gaan, kan pestgedrag voorkomen en verminderd worden.

Met haar onderzoek streeft zij het collectieve doel van de onderzoekers van NeuroLabNL na: wetenschappelijke kennis op een leuke, leerzame manier overdragen aan de maatschappij maar ook mogelijkheden creëren om deze kennis in de praktijk te brengen op een manier die blijvend en permanent is. Met het oog op deze overeenkomende doelstellingen lag een samenwerking met het NJI voor de hand. “We hadden zelf een site kunnen maken, maar mensen weten de NJI site al te vinden voor betrouwbare informatie, daarom wilden we liever die informatie verrijken.” Het opzetten van de samenwerking had wel een lange adem nodig. Het eerste contact vond ruim 3 jaar geleden plaats, waarna het project in 2019 in gang werd gezet door de onderzoekers van NeuroLabNL, de Nationale Wetenschapsagenda, diverse professionals en experts. In het bijzonder Neeltje van den Bedem, maar ook Lotte Rappoldt, Sanne Kellij, Lisa Schreuders, Amber Maatman, Danelien van Aalst, Mitch van Geel en Klaartje Schüngel hebben hard gewerkt om het huidige Pestdossier om te toveren tot een leerzaam, maar leesbaar dossier.

Wat is er nu eigenlijk veranderd?

Hoe ‘vernieuw’ je de informatie die het oude Pestdossier bevat, behalve dat je de informatie baseert op recente(re) wetenschappelijke bronnen? Hoe maak je deze informatie aantrekkelijker en interessanter voor het publiek? En wat doen we met de referenties? Dit waren de eerste vragen die beantwoord dienden te worden toen het team ging brainstormen over het nieuwe Pestdossier. Het blijft altijd een uitdaging om wetenschappelijke kennis over te brengen aan een breed publiek.

Daarbij is het allereerst van belang dat de kennis ‘vindbaar’ is; het moet direct zichtbaar zijn als je de zoekterm ‘pesten’ intikt in Google, en niet pas dertig muisklikken verder. Daarnaast dient de tekst niet alleen kort en bondig te zijn, het moet ook direct duidelijk zijn waar de tekst precies over gaat. Het huidige Pestdossier begint met een korte samenvatting zodat de lezer getriggerd wordt om de tekst te lezen, maar ook een duidelijk beeld heeft over wat hij / zij precies gaat lezen. Dit zorgt ervoor dat de lezer doelgerichter kan zoeken binnen het Pestdossier en efficiënter de informatie over pesten tot zich neemt. Bovendien wordt de kennis praktisch gepresenteerd, zodat het concreet en toepasbaar wordt en gemakkelijk(er) in de praktijk gebracht kan worden.

Tot slot, wetenschappelijke kennis zou niet wetenschappelijk zijn als het geen statistische methoden en significantieniveaus zou bevatten. Reuze interessant voor de wetenschapper, maar voor de lezer: not so much. Daarom bevat het vernieuwde Pestdossier de wetenschappelijke resultaten in een leesbaar en praktisch jasje – met een bronvermelding voor degenen die juist geïnteresseerd zijn in de wetenschappelijke kant van het verhaal. Op deze manier vind je in het vernieuwde Pestdossier iedere soort informatie over pesten die je nodig hebt.

Toekomst

De wetenschap blijft zich ontwikkelen, ook op het gebied van pesten. Zelfs als je dit leest, is er waarschijnlijk een wetenschapper druk bezig met het analyseren van zijn resultaten van een onderzoek naar de sociale ontwikkeling van kinderen. De wetenschap staat simpelweg niet stil. Het is belangrijk dat de informatie die het Pestdossier bevat up-to-date blijft. Daarom worden onderzoekers uitgenodigd om het dossier aan te vullen met nieuwe, relevante informatie. Dat is wat deze samenwerking probeert te bewerkstelligen: een blijvende uitwisseling tussen de wetenschap en praktijk.

Geschreven door Merel Spaander