Het doorslikken van een grote hoeveelheid kaneel (de ‘cinnamon challenge’), jezelf filmen terwijl je halsbrekende toeren uithaalt op de rand van een hoog gebouw (skywalking) en het ervaren van een roes door het dichtknijpen van de keel (de ‘choking game’): het zijn relatief nieuwe vormen van risicogedrag bij tieners die in toenemende mate voorkomen.
Risicogedrag in tieners van alle tijden
Van oudsher staan tieners erom bekend dat ze risico’s nemen. Ze experimenteren met alcohol en drugs, hebben relatief meer ongelukken in het verkeer en houden zich over het algemeen iets minder bezig met hun gezondheid dan kinderen en volwassenen. Gedragswetenschappelijk onderzoek laat zien dat tieners gemiddeld iets meer risicogedrag vertonen dan jongere kinderen en volwassenen. Ze zijn meer op zoek naar spanning en sensatie, handelen wat vaker uit een opwelling en zijn gevoeliger voor beloningen. Dit gedrag wordt meestal nog versterkt in aanwezigheid van leeftijdgenoten. Een zekere mate van risicogedrag is nodig voor het ontdekken van de wereld: immers van fouten kan worden geleerd.
Biologische factoren
Van risicogedrag in de adolescentie wordt verondersteld dat dit deels verklaard kan worden vanuit een disbalans in hersennetwerken. Met name hersennetwerken die betrokken zijn bij het onderdrukken van impulsen en irrelevante gedachten (cognitieve controle) en netwerken die betrokken zijn bij motivatie zijn in tieners nog niet goed op elkaar afgestemd. In situaties waarin leeftijdgenoten aanwezig zijn (en er bijvoorbeeld de eigen status in de groep mee gemoeid is), is die disbalans in hersennetwerken nog wat groter. In algemene bewoordingen kan gezegd worden dat motivationele aspecten meer de overhand krijgen in aanwezigheid van leeftijdgenoten, terwijl de cognitieve controle netwerken tijdelijk het onderspit delven.
Nederlandse jeugd steeds braver?
Hoewel risicogedrag in tieners van alle tijden lijkt te zijn, verscheen er in 2017 een artikel dat Nederlandse jongeren –in vergelijking met de jaren 80 – steeds minder alcohol drinken, minder roken en later beginnen met seks. Dit is een opmerkelijke trend, aangezien de hersennetwerken die (deels) ten grondslag liggen aan de neiging tot risicogedrag niet wezenlijk zullen zijn veranderd in de afgelopen 35 jaar1.
Nieuwe vormen van risicogedrag
Zoals in het begin van deze blog werd aangegeven, zijn de vormen van risicogedrag –mede door de komst van social media- wel veranderd. Online challenges, zoals de cinnamon challenge en de choking game worden gefilmd en door middel van social media zoveel mogelijk gedeeld. Doordat veel ‘likes’ op deze video’s belonend werken en statusverhogend zijn, werken deze zaken -juist bij tieners- meer risicogedrag in de hand.
Stichting T.I.M.
Dat online challenges gevaarlijke vormen kunnen aannemen met een soms dodelijke afloop, is duidelijk geworden door een fataal afgelopen challenge bij de 16-jarige Tim Reynders. Hij overleed in 2017 na een choking game die hij zelf had gefilmd. Zijn ouders en zijn zus hebben daarom de stichting T.I.M. (‘Tegen Internet Misstanden’) opgericht om te waarschuwen voor online challenges en om meer bewustwording te creëren en informatie te verstrekken aan bijvoorbeeld ouders en scholen.
Hoewel Nederlandse tieners tegenwoordig dus minder alcohol en drugs gebruiken en daar op latere leeftijd mee beginnen, lijkt het risicogedrag andere (online) vormen aan te nemen. Het is belangrijk dat iedereen die zich met tieners bezighoudt hiervan bewust wordt gemaakt.
1 Dit is niet helemaal zeker te zeggen, aangezien dergelijke MRI studies pas sinds een jaar of 20 worden uitgevoerd.